Układ zawieszenia to jeden z najistotniejszych elementów Twojego samochodu. Odpowiada nie tylko za bezpieczeństwo jazdy, ale także za jej przyjemność i komfort. W tym artykule omawiamy podstawowe kwestie związane z funkcjonowaniem zawieszenia – tematem jest zjawisko zbieżności kół oraz jego wpływ na trakcję i sposób prowadzenia się auta.
Zanim przeczytasz, zobacz nasz film na temat regulacji zbieżności:
Zawieszenie samochodu –- podstawowe elementy: zbieżność kół.
Geometria a zbieżność
Geometria zawieszenia (określana także, jako: geometria kół lub geometria samochodu) to zagadnienie, którym kierowcy zaczynają się najczęściej interesować dopiero wtedy, gdy z samochodem zaczyna dziać się coś niepokojącego. Przyczyną kłopotów może być nieprawidłowe ustawienie zbieżności kół, zwłaszcza jeżeli obniżenie komfortu jazdy poprzedziło wjechanie w dużą dziurę lub gwałtowne najechanie na krawężnik. Jeżeli na zawieszenie zadziałały duże siły, to skrzywieniu mogła ulec końcówka drążka kierowniczego, a kąty w kole nieznacznie się odchylić. Geometria pojazdu (geometria podwozia) może ulec przestawieniu, które ma negatywny wpływ na sposób prowadzenia się samochodu.
Objawy braku zbieżności kół
Efektem prawidłowo ustawionej zbieżności przednich kół jest tendencja do prostowania się toru jazdy auta w czasie podróży. Jest to szczególnie wyczuwalne podczas szybkiej jazdy na wprost. Auto utrzymuje wówczas prosty tor jazdy nawet po puszczeniu kierownicy – takie zjawisko jest pożądane.
Jeżeli natomiast czujemy, że musimy wciąż skręcać kierownicą, aby utrzymać kierunek jazdy na wprost, powinniśmy odwiedzić stację diagnostyczną. Podobnie musimy postąpić w przypadku gdy czujemy, że auto łatwiej wchodzi w zakręty lewe niż prawe bądź odwrotnie.
Długotrwała jazda z nieprawidłową zbieżnością może także objawić się zbyt mocno zużytym bieżnikiem na brzegach opon. Regularne badanie zbieżności kół może znacząco przedłużyć żywotność opon.
Należy podkreślić, że zbieżność nie ma wpływu na ściąganie auta w czasie jazdy na wprost. Za ten efekt odpowiada camber, czyli kąt pochylenia koła względem podłoża, różnica w ciśnieniu opon lub też w wysokości sprężyn (albo ich uszkodzenie).
Zbieżność kół – czym jest?
Prawidłowe ustawienie zbieżności to lekkie pochylnie koła do wewnątrz. Podyktowane jest zjawiskami dotyczącymi kół przedniej osi w aucie przednionapędowym podczas przyspieszania.
Koła generują moment siły, dzięki której każde z nich stara się „pociągnąć” auto w swoją stronę. Taka sytuacja jest pozornie stabilna, ponieważ siły wytwarzane z dwóch stron samochodu znoszą się wzajemnie. Jednak w sytuacji, gdy auto wjedzie w dziurę, jedno z kół ma większą przyczepność, a to doprowadza samochód do utraty stabilności. Auto zaczyna „myszkować” i wymaga nieustannych korekt toru jazdy.
W celu uniknięcia ciągłego manipulowania kierownicą, wystarczy oba koła skierować nieco do wewnątrz. Koła będą nadal wytwarzać przeciwne sobie siły, ale system będzie stabilny. Dodatkowo obciąża on wszystkie elementy zawieszenia oraz opony, co pozytywnie wpływa na prowadzenie auta. Ma także swoje wady – powoduje lekką podsterowność w czasie pokonywania zakrętów.
Ustawienie zbieżności
Nawet auta bez przeszłości wypadkowej bardzo często mają nieprawidłową zbieżność kół. Ustawienia te mogą się zmienić na skutek wymiany opon bądź normalnego zużycia części zawieszenia (przegubów drążków kierowniczych, łożysk kół, tulei metalowo-gumowych). Właśnie z tego powodu warto zwrócić uwagę na normy zbieżności kół podczas rutynowego badania diagnostycznego.
Przykłady różnych zbieżności połówkowych, przy tej samej zbieżności sumarycznej (kierownica ustawiona na wprost).
Należy przy tym pamiętać, że różna zbieżność połówkowa mierzona statycznie na stacji diagnostycznej wyrówna się podczas jazdy w wyniku działania sił dynamicznych. Ubocznym zjawiskiem będzie wówczas skręcona kierownica w czasie jazdy na wprost. Natomiast podczas postoju samochodu z kierownicą na wprost zaobserwujemy niesymetrycznie ustawione koła.
Efekt wyrównywania zbieżności połówkowej nie nastąpi w przypadku zbieżności tylnej osi. Na jej symetrię należy zwrócić szczególną uwagę szczególnie w konstrukcjach wielowahaczowych (np. Volkswagen Passat B6), które mają możliwość regulacji.
Jak samemu ustawić zbieżność?
Jak ustawić kąt pochylenia koła, aby samochód prowadził się bez zarzutu? Czy możliwe jest ustawienie zbieżności samemu?
Niestety nie, prawidłowa regulacja wymaga ogromnej precyzji. Stacje serwisowe są wyposażone w specjalny sprzęt, który umożliwia takie bardzo dokładne ustawienie zbieżności w samochodzie. Geometria auta wymaga nadzwyczajnej precyzji, potrzebna jest komputerowa geometria kół wykonywana za pomocą specjalistycznego sprzętu, dlatego ustawienie zbieżności kół domowym sposobem jest niemożliwe.
Ile trwa ustawienie zbieżności w profesjonalnym serwisie? Około pół godziny.
Profesjonalny serwis będzie również wiedział jak ustawić zbieżność w quadzie lub innych pojazdach czterokołowych.
Ustawienie zbieżności – cena
Sprawdzenie geometrii kół oraz jej prawidłowe ustawienie, trzeba powierzyć fachowcom. Na szczęście nie jest to bardzo kosztowna usługa. W zależności od miejsca wykonania, zapłacimy za nią około 100 zł.
Zbieżność kół w motorsporcie
Fabryczne nastawienie zbieżności jest pewnym kompromisem uwzględniającym bezpieczeństwo samochodu, który porusza się na różnych nawierzchniach. Jak wygląda geometria układu kierowniczego w sporcie motorowym?
Podczas wyścigów GT, gdzie dominują samochody tylnonapędowe, często stosowana geometria kół przednich to rozbieżność. Oprócz tego ustawia się lekka zbieżność kół tylnych.
Inaczej wygląda to w rajdach, gdzie geometria kół w samochodzie jest dopasowywana do różnych warunków nawierzchniowych. Na asfaltowych, gładkich nawierzchniach z długimi i szybkimi łukami zbieżność przedniej osi otrzymuje wartości dodatnie, a oś tylną nastawia się na tzw. zero. Przednią i tylną oś ustawia się rozbieżnie na luźnych, szutrowych nawierzchniach, na których rajdówka prawie nigdy nie jedzie prosto. Dzięki temu występuje natychmiastowa reakcja na ruch kierownicą przy pogorszeniu komfortu jazdy na wprost.
Ustawienie geometrii kół jest na tyle ważne, że inżynierowie wyścigowi rezerwują niekiedy kilka dni treningowych na dopasowanie nastawów optymalnych dla danego rajdu.
Zbieżność ma szczególne znaczenie w samochodach wyścigowych.
Dlaczego zbieżność jest taka istotna?
Nawet w przypadku gdy w zachowaniu auta nie dostrzegamy żadnych nieprawidłowości, zbieżność kół w samochodzie może różnić się od wartości fabrycznych. Wówczas dochodzi do zwiększenia oporów toczenia, a co za tym idzie – większego zużycia paliwa i nadmiernego ścierania się bieżnika. Obniża się także poziom bezpieczeństwa poprzez nietypowe reakcje samochodu na ruch kierownicy. Istnieją przypadki niepoprawnej pracy systemów ESP spowodowanych np. zgiętym drążkiem kierowniczym (kiedy jedziemy na wprost, ale mamy skręconą kierownicę ESP ingeruje, ponieważ taka sytuacja oznacza dla komputera poślizg).