Dowiedz się, co musisz zabrać ze sobą i jak sprawdzić wyposażenie samochodu,  jeżeli wybierasz się w zagraniczną podróż. Pamiętaj o tym, że wjeżdżając do każdego z państw europejskich, obowiązują Cię różne wymagania.

W trakcie podróży po różnych krajach warto pamiętać, że obowiązują tam przepisy dotyczące wyposażenia samochodu różniące się od tych w Polsce. Prawo w naszym kraju jest w tej kwestii dość liberalne – kodeks drogowy jako wyposażenie samochodu wymienia jedynie gaśnicę i trójkąt ostrzegawczy. W niektórych państwach wymagane są chociażby zapasowe żarówki w samochodzie czy kamizelka odblaskowa. Pamiętaj, aby przed wyruszeniem w zagraniczną podróż sprawdzić, czy Twój samochód jest sprawny i nie zawiedzie Cię podczas długiej podróży. 

Zobacz film, przeczytaj artykuł i dowiedz się, jakie wyposażenie samochodu wymagane jest w Europie.

Wpływ konwencji wiedeńskiej na przepisy drogowe

Oczywiście zdajemy sobie sprawę z obowiązywania ratyfikowanej w 1968 roku konwencji wiedeńskiej o ruchu drogowym, określającej minimalne wymagania co do pojazdów samochodowych i przyczep uczestniczących w ruchu międzynarodowym. Jej cztery główne zasady to:

  • pojazdy samochodowe i przyczepy muszą być sprawne do jazdy,

  • muszą posiadać numer rejestracyjny z tyłu z i przodu, a motocykle tylko z tyłu,

  • powinny być wyposażone z tyłu w znak wyróżniający państwo wydające numer rejestracyjny,

  • muszą mieć cechy tożsamości: w samochodach: znak fabryczny lub nazwę producenta pojazdu, numer fabryczny lub numer serii wytwórni na podwoziu albo nadwoziu, numer silnika; w przyczepach: znak fabryczny lub nazwę producenta, numer fabryczny lub numer serii wytwórni na podwoziu lub nadwoziu.

Ponadto Załącznik 5. konwencji ustala podstawowe warunki techniczne, które muszą być egzekwowane przez wszystkie państwa, które ratyfikowały traktat. Jednocześnie przewiduje wyjątki, które pozwalają na odejście od niektórych postanowień tego załącznika (opisane w Załączniku 1.). Ponadto treść dokumentu wyraźnie stanowi o tym, że każdy z sygnatariuszy ma prawo do rozszerzenia czy zaostrzenia tych podstawowych przepisów obecnych w Załączniku 5. jeżeli:

  • nie jest to sprzeczne z jego treścią,

  • jest to warunek bezpieczeństwa na drogach danego państwa,

  • zawiera się w liście wyjątków umieszczonych w Załączniku 1.

Skoro każdy z krajów podpisujących konwencję wiedeńską może albo wymagać tylko tego, co jest w niej zanotowane, albo narzucić dodatkowe wymagania, lepiej przed wyjazdem wziąć pod uwagę szczegółowe wytyczne kraju, którego będziemy gościem.

Co prawda, policja zatrzymująca nas na terenie danego kraju nie zawsze musi wymagać od nas wyposażenia zgodnego z obowiązującymi tam przepisami, z drugiej strony może różnie potraktować samochód na obcej rejestracji. Spieranie się z obcym funkcjonariuszem nie jest w takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem. Nieprzyjęcie mandatu oznacza dodatkowe problemy związane ze skierowaniem sprawy do sądu. Celem uniknięcia nerwów, lepiej odpowiednio doposażyć auto (zakup żarówki czy bezpiecznika to wydatek kilku, czy kilkunastu złotych) i cieszyć się spokojnym wyjazdem.

 Wycieczka samochodowa może być udana jeśli odpowiednio się do niej przygotujemy (fot. travelvivi.com).

Wybierz kraj i poznaj wyposażenie auta wymagane przez prawo

Przyjrzyjmy się obowiązkowemu wyposażeniu pojazdu w  poszczególnych krajach Europy:

Kraje:

AndoraFrancjaPortugalia
AustriaGrecjaRumunia
BelgiaHiszpaniaSerbia
Bośnia i HercegowinaHolandiaSłowacja
BułgariaIrlandiaSłowenia
ChorwacjaLitwaSzwajcaria
CzarnogóraLuksemburgSzwecja
CzechyŁotwaUkraina
DaniaMacedonia PółnocnaWęgry
EstoniaNiemcyWielka Brytania
FinlandiaNorwegiaWłochy

Estonia

estonia flaga

 kamizelkaapteczkatrójkąt ostrzegawczygaśnica
takobowiązkowetaktaktaktak
  • dzieci do lat 3 muszą być przewożone w specjalnych fotelikach,
  • obowiązek podróżowania w zapiętych pasach dotyczy zarówno kierowców, jak i pasażerów.

Litwa

flaga litwa

 kamizelkaapteczkatrójkąt ostrzegawczygaśnica
takobowiązkowetaktaktaktak
  • dzieci do lat 3 powinny być przewożone w specjalnych fotelikach ochronnych,
  • dopuszczalna minimalna głębokość bieżnika opon - 1,6 mm,
  • zapinanie pasów bezpieczeństwa na przednich siedzeniach jest obligatoryjne, na tylnych jedynie w przypadku gdy są zamontowane.

Łotwa, Ukraina

 flaga ukrainyflaga ukrainy 

 apteczkatrójkąt ostrzegawczygaśnica
takobowiązkowetaktaktak
  • obowiązkowe zapinanie w pasy bezpieczeństwa,
  • dzieci do lat 10 i o wzroście poniżej 1,50 m muszą podróżować w foteliku ochronnym lub być zapięte pasami dopasowanymi do ich wymiarów,
  • dopuszczalna minimalna głębokość bieżnika opon to 1,6 mm (w samochodach do 3,5 t).

Dania

flaga dania

 trójkąt ostrzegawczygaśnica
takobowiązkowetaktak
  • kierowca i pasażerowie zobowiązani są mieć zapięte pasy bezpieczeństwa, jeśli samochód takie posiada,
  • minimalna głębokość bieżnika – 1,6 mm.

Finlandia

flaga finlandii

 zapasowe żarówkitrójkąt ostrzegawczyzabezpieczenia antywłamaniowegaśnica
takobowiązkowetaktaktaktak
  • obowiązkowe jest zapięcie pasów bezpieczeństwa na przednich siedzeniach (na tylnych o ile są zamontowane),
  • minimalna głębokość bieżnika w oponach letnich - 1,6 mm,
  • pojazd z przyczepą musi być wyposażony w dwa zewnętrzne lusterka wsteczne,
  • dzieci o wzroście poniżej 1,35 m mogą podróżować w foteliku ochronnym, ale przystosowanym do ich rozmiarów.

 Kolejnym elementem podstawowego wyposażenia auta jest trójkąt ostrzegawczy (fot. Skoda).

Norwegia

flaga norwegia

 kamizelka odblaskowatrójkąt ostrzegawczyapteczkagaśnicazapasowe żarówki
takobowiązkowe
taktakzalecanazalecanazalecane
  • obowiązkowe jest zapięcie pasów bezpieczeństwa na przednich siedzeniach, na tylnych jedynie w przypadku gdy są zamontowane,
  • minimalna głębokość bieżnika może wynieść 1,6 mm,
  • samochód wiozący przyczepę musi być wyposażony w dwa specjalne lusterka,
  • dzieci w wieku do 4 lat powinny podróżować w specjalnym foteliku ochronnym, który jest dostosowany do wymiarów danego dziecka.
  • dzieci powyżej 4 lat podczas podróży mogą przebywać w specjalnym foteliku albo być zapięte w przystosowane do ich rozmiarów, pasy bezpieczeństwa.

Szwecja

flaga szwecji

 apteczkatrójkąt ostrzegawczygaśnicazapasowe żarówki
takobowiązkowetaktaktaktak
  • minimalna głębokość bieżnika może wynosić 1,6 mm, ale zalecany jest poziom 3,0 mm,
  • obowiązkiem jest zapięcie pasów bezpieczeństwa podczas jazdy na przednich siedzeniach, na tylnych o ile są zamontowane.

Bułgaria

flaga bulgaria

 trójkąt ostrzegawczyapteczka + rękawice gumowegaśnicazapasowe żarówkizabezpieczenia antywłamaniowe
takobowiązkowetaktaktakzalecanezalecane
  • na przednich siedzeniach obowiązkowe jest zapięcie pasów bezpieczeństwa, a na tylnych w przypadku gdy samochód jest w nie wyposażony.

Czechy

flaga czechy

 zapasowe
 żarówki
zapasowy
 bezpiecznik
apteczka +
 rękawice gumowe
trójkąt ostrzegawczykoło zapasoweklucz do kółkamizelkapodnośnik
takobowiązkowetaktaktaktaktaktakwskazanetak
  • obowiązkowe jest zapięcie pasów bezpieczeństwa na wszystkich siedzeniach (o ile są zamontowane).

Rumunia

flaga rumunia

 apteczkatrójkąt ostrzegawczy
gaśnica
takobowiązkowetaktaktak
  • dziecko do 12 roku życia musi być przewożone w foteliku.

Słowacja

 zapasowe żarówkizapasowe bezpiecznikiapteczkatrójkątkoło zapasoweklucz do kółkamizelkapodnośniklinka holownicza
takobowiązkowe
taktaktaktaktaktaktaktaktak
  • posiadanie zapasowych bezpieczników jest obowiązkowe, jeśli są one używane w instalacji elektrycznej danego auta,
  • kamizelka musi być przewożona w kabinie pasażera, nie w bagażniku,
  • na przednich siedzeniach obowiązkowe zapinanie pasów bezpieczeństwa, na tylnych gdy są zamontowane.

Podstawowe wyposażenie auta na Słowacji jest jednym z bardziej rozbudowanych. Przed wyjazdem w tamte rejony warto wszystko sprawdzić jeszcze raz.

Słowenia

 trójkąt ostrzegawczyapteczkazapasowe żarówkikaskzabezpieczenie antywłamaniowe
takobowiązkowe
taktaktaktakzalecane
  • obowiązkowe jest zapinanie pasów bezpieczeństwa z przodu, a z tyłu jeżeli są zamontowane,
  • głębokość bieżnika może wynieść minimum 1,6 mm,
  • kask ochronny musi posiadać kierowca motocykla i pasażer.

Węgry

flaga wegry

 zapasowe żarówkigaśnicaapteczkatrójkąt ostrzegawczylinka holownicza
kamizelka
takobowiązkowe
zalecanezalecanataktaktaktak
  • na przednich siedzeniach obligatoryjne zapinanie pasów bezpieczeństwa, na tylnych jeżeli są zamontowane,
  • minimalna głębokość bieżnika wynosi 1,6 mm,
  • dzieci młodsze niż 3 lata mogą podróżować na przednim siedzeniu tylko w foteliku bezpieczeństwa, tyłem do kierunku jazdy tylko wtedy, gdy samochód nie jest wyposażony w poduszki powietrzne (te same zasady dotyczą przewożenia dzieci na tylnych siedzeniach),
  • dzieci w wieku 3 lat i więcej, a także o wzroście do 1,35 m lub więcej mogą podróżować na tylnym siedzeniu zapięte w pasy bezpieczeństwa,
  • dzieci o wzroście do 1,50 m mogą podróżować na przednim siedzeniu tylko w foteliku ochronnym dostosowanym do wagi dziecka.

Austria

flaga austria

 kamizelkaapteczkatrójkąt ostrzegawczytabliczka o ograniczeniu prędkości
takobowiązkowe
taktaktaktak

+ obligatoryjne jest zapinanie pasów bezpieczeństwa na wszystkich siedzeniach,

+ tabliczkę informującą o ograniczeniu prędkości należy umieścić z tyłu pojazdu,

+ za brak podstawowego wyposażenia i/lub zły stan techniczny auta kierowca narażony jest na bardzo wysoki mandat lub nawet zatrzymanie samochodu.

   Apteczka w samochodzie to kolejny niezbędny element wyposażenia.

Belgia

flaga belgia

 kamizelkaapteczkatrójkąt ostrzegawczy
gaśnica
takobowiązkowetakwskazanatakzalecana
  • kamizelka odblaskowa może mieć kolor jaskrawożółty, pomarańczowy lub czerwony,
  • obowiązkowe jest zapinanie pasów bezpieczeństwa na przednich siedzeniach, na tylnych jeśli są zamontowane,
  • głębokość bieżnika może wynieść minimum 1,6 mm,
  • dzieci do 3 lat mogą podróżować na przednim siedzeniu tylko w foteliku z homologacją, która pozwala na jego zamocowanie z przodu pojazdu,
  • dzieci na tylnym siedzeniu powinny być obowiązkowo przewożone tylko w foteliku dopasowanym do wymiarów dziecka,
  • obowiązuje zakaz przewożenia dzieci w wieku 3-12 lat na wszystkich siedzeniach bez specjalnego systemu zabezpieczającego lub pasów dostosowanych do wymiarów dziecka.

Francja

flaga francja

 trójkąt ostrzegawczyzabezpieczenie
antywłamaniowe
zapasowe
żarówki
zewnętrzne lusterko wstecznekamizelkaplakietka o ograniczeniu prędkościapteczka
takobowiązkowetaktaktaktaktaktakzalecana
  • kamizelka odblaskowa może mieć kolor jaskrawożółty, pomarańczowy lub czerwony (musi być przewożona w kabinie),
  • obowiązkowe jest używanie pasów bezpieczeństwa podczas jazdy na przednich siedzeniach, na tylnych wówczas, gdy są zamontowane,
  • plakietka z informacją o ograniczeniu prędkości powinna być umieszczona z tyłu pojazdu,
  • głębokość bieżnika powinna wynieść min. 1,6 mm,
  • kierowca zobowiązany jest wszystkim pasażerom do 18 roku życia zapewnić bezpieczny przewóz, jego obowiązkiem jest zapewnić im zabezpieczenia odpowiednie do ich wymiarów i wieku,
  • dzieci w wieku od 9 miesięcy do 3-4 lat przewożone powinny być w specjalnych fotelikach ("kołyskach"),
  • obowiązuje zakaz przewożenia dzieci tyłem do kierunku jazdy, w przypadku gdy samochód wyposażony jest w poduszki powietrzne,
  • obowiązuje zakaz przewożenia dzieci w wieku do 10 lat na przednim siedzeniu bez fotelika lub pasów bezpieczeństwa, które są dostosowane do wymiarów dziecka.

Holandia

flaga holandia

 zapasowy komplet żarówekapteczkatrójkąt ostrzegawczygaśnica
takobowiązkowezalecanyzalecanatakwskazana
  • głębokość bieżnika powinna wynosić min. 1,6 mm,
  • dzieci 0-3 lat powinny być przewożone w zabezpieczeniach zachowujących normy ECE 44/03 lub ECE 44/04,
  • pasażerowie auta o wzroście do 1,35 m powinni podróżować w specjalnym zabezpieczeniu zgodnym z normą ECE 44/03 lub ECE 44/04.

Irlandia

flaga irlandia

 komplet zapasowych żarówekapteczkatrójkąt ostrzegawczygaśnica
takobowiązkowetaktaktaktak
  • obowiązkowa jazda w pasach bezpieczeństwa zarówno z przodu, jak i z tyłu,
  • przewóz dzieci do 12 lat musi odbywać się tylko na podwyższeniu lub w foteliku dostosowanym do ich rozmiarów.

Luksemburg

flaga luksemburg

 plakietka o ograniczeniu prędkościapteczkatrójkąt ostrzegawczy
takobowiązkowetakzalecanatak
  • obowiązkowe używanie pasów bezpieczeństwa,
  • głębokość bieżnika to minimum 1,6 mm,
  • plakietka zawierająca informację o ograniczeniach prędkości powinna być umieszczona z tyłu pojazdu,
  • obowiązuje zakaz przewożenia dzieci mniejszych niż 1,5 m w wieku poniżej 12 lat na przednim siedzeniu bez specjalnego systemu zabezpieczającego lub fotelika przystosowanego do ich wymiarów,
  • jeżeli z tyłu samochodu nie ma siedzenia dostosowanego do wzrostu dziecka należy zabezpieczyć je pasami bezpieczeństwa (musi być to pas w partii brzusznej przy wzroście poniżej 1,5 m).

Niemcy

flaga niemiec

 zapasowy komplet żarówekapteczka + rękawice gumowetrójkąt ostrzegawczykamizelkagaśnica
takobowiązkowetaktaktaktaktak
  • kamizelka odblaskowa jest obowiązkowa, może być koloru jaskrawożółtego, pomarańczowego lub czerwonego,
  • pojazdy powyżej 3,5 t oprócz trójkąta ostrzegawczego muszą być wyposażone w przenośną lampę o żółtym pulsującym świetle, którą trzeba używać razem z trójkątem,
  • wszelkie podróże muszą odbywać się przy zapiętych pasach bezpieczeństwa z przodu (na tylnych siedzeniach jeśli pasy są zainstalowane),
  • głębokość bieżnika może wynieść min. 1,6 mm,
  • dzieci do 3 lat mogą być przewożone tylko w zabezpieczeniu dostosowanym do ich wzrostu,
  • dzieci o wzroście do 1,5 m powinny być przewożone w siedzeniu lub foteliku odpowiednim do ich wymiarów,
  • jeżeli auto nie jest wyposażone w powyższe zabezpieczenia to dziecko może podróżować tylko na tylnym siedzeniu, wspomagane pasami bezpieczeństwa lub innymi systemami.

Obowiązkowe wyposażenie samochodu w Niemczech podobne jest do tego, które dotyczy kierowców w Polsce. 

Oprócz apteczki i trójkąta warto zaopatrzyć się w linkę holowniczą, lewarek czy klucze do wymiany koła.

Szwajcaria

flaga szwajcaria

  • obowiązkowym wyposażeniem w tym kraju jest trójkąt ostrzegawczy,
  • wymaga się bezwzględnego zapinania pasów bezpieczeństwa na przednich siedzeniach, a na tylnych jeśli są zamontowane,
  • zakazuje się przewożenia na przednich siedzeniach dzieci w wieku do 7 lat bez fotelika, który jest przystosowany do rozmiarów dziecka,
  • dzieci w przedziale wiekowym 7-12 lat powinny podróżować zarówno na przednich, jak i na tylnych siedzeniach zabezpieczone pasami bezpieczeństwa lub w foteliku, który będzie jednocześnie dostosowany do wymiarów dziecka.

Wielka Brytania

wielka brytania flaga

 
komplet zapasowych żarówek
apteczka
trójkąt ostrzegawczy
gaśnica
takobowiązkowetaktaktaktak
  • głębokość bieżnika powinna wynosić minimum 1,6 mm,
  • obowiązkowo kierowca i wszyscy pasażerowie muszą być zapięci pasami bezpieczeństwa,
  • dzieci do 3 lat muszą być przewożone w specjalnych fotelikach,
  • dzieci w wieku 3-12 lat mogą podróżować na przednim siedzeniu, ale tylko w odpowiednim foteliku,
  • pasażerowie powyżej 12 roku życia mogą podróżować już bez fotelików, ale powinni być zapięci pasami bezpieczeństwa przystosowanymi do ich wymiarów.

Andora

andora flaga

 zapasowe żarówki2 trójkąty ostrzegawczenarzędziakamizelka
takobowiązkowetaktaktaktak
  • 2 trójkąty ostrzegawcze w przypadku kolizji mają być ustawione przed i za pojazdem,
  • zalecane jest posiadanie dodatkowej pary okularów (dotyczy to osób z wadą wzroku),
  • kamizelka odblaskowa powinna być używana po wyjściu z pojazdu,
  • obowiązkowa jazda przy zapiętych pasach bezpieczeństwa jedynie na przednich siedzeniach,
  • dzieci mogą podróżować tylko w specjalnie przystosowanych do tego fotelikach.

Hiszpania, Portugalia

flaga hiszpania portugalia flaga

 zapasowe
żarówki
zabezpieczenie
antywłamaniowe
apteczka + rękawice gumowetrójkąt ostrzegawczykaskgaśnicakamizelka
takobowiązkowezalecanezalecanezaleca siętaktakzalecanatak
  • bezwzględnie obowiązkowe jest zapięcie pasów bezpieczeństwa,
  • dopuszczalna minimalna głębokość bieżnika wynosi 1,6 mm,
  • obowiązkowy jest kask ochronny dla motocyklisty i pasażera,
  • zarówno samochody, jak i motocykle powinny być wyposażone w dwa zewnętrzne lusterka wsteczne (z lewej i prawej strony),
  • samochody osobowe, których lusterko wewnętrzne zapewnia bardzo dobrą widoczność nie muszą mieć dodatkowego lusterka zewnętrznego,
  • dzieci do 3 lat mogą być przewożone tylko w fotelikach tzw. "kołyskach",
  • bezwzględny zakaz przewożenia dzieci tyłem do kierunku jazdy w autach wyposażonych w poduszki powietrzne,
  • dzieci do 12 roku życia o wzroście mniejszym niż 1,5 m muszą być zabezpieczone fotelikami lub innymi systemami dostosowanymi do swoich rozmiarów.

 Jednym z najczęściej powtarzających się obowiązkowym wyposażeniem samochodu są foteliki dla dzieci w różnym wieku (fot. Recaro).

Włochy

 kamizelkaapteczkatrójkąt ostrzegawczygaśnica
takobowiązkowetakzaleca siętakzalecana
  • samochody osobowe powinny mieć zewnętrzne i wewnętrzne lusterko wsteczne (znajdujące się z prawej strony),
  • minimalna głębokość bieżnika to 1,6 mm,
  • samochody z zagraniczną rejestracją obowiązują reguły przewożenia dzieci zgodne z zasadami wprowadzonymi w ich kraju,
  • obowiązuje zakaz przewożenia dzieci ważących mniej niż 36 kg i mierzących mniej niż 1,5 m na przednim siedzeniu bez fotelika ( lub innego urządzenia zabezpieczającego) dostosowanego do wymiarów dziecka,
  • obowiązek jazdy z zapiętymi pasami na przednich siedzeniach (na tylnych jeśli są zamontowane).

Chorwacja

flaga chorwacja

 zapasowy komplet żarówekapteczkatrójkąt ostrzegawczykamizelka
takobowiązkowetaktaktaktak
  • dzieci do lat 14 i wzroście 1,5 m nie mogą być przewożone na przednich siedzeniach bez odpowiednich systemów zabezpieczających dostosowanych do ich wymiarów,
  • dzieci powyżej 14 lat i wyższe niż 1,5 muszą być zapięte pasami bezpieczeństwa dla dorosłych na wszystkich siedzeniach.

Grecja

flaga grecja

 
apteczka
trójkąt ostrzegawczy
gaśnica
takobowiązkowetaktaktak
  • dzieci w wieku 3 lat i o wzroście poniżej 1,5 m nie mogą być przewożone na przednich siedzeniach pojazdu,
  • dzieci o wzroście 1,35 m i więcej mogą być przypięte pasami bezpieczeństwa,
  • dzieci młodsze niż 3 lata muszą podróżować w fotelikach dostosowanych do ich rozmiarów.

Serbia, Czarnogóra

serbia flaga czarnogora flaga

 apteczka + rękawiczkitrójkąt ostrzegawczygaśnicazabezpieczenie antywłamaniowekask
takobowiązkowetaktakzalecanazalecanetak
  • obowiązkowe są pasy bezpieczeństwa z przodu, z tyłu o ile są zamontowane,
  • minimalna głębokość bieżnika może wynosić 1 mm.

Powrót do początku artykułu.

Macedonia Północna

flaga macedonia

 zapasowe żarówkiapteczkatrójkąt ostrzegawczykask
takobowiązkowetaktaktaktak
  • obowiązkowe są pasy bezpieczeństwa z przodu, z tyłu o ile są zamontowane.

Powrót do początku artykułu.

Bośnia i Hercegowina

bosnia i hercegowina flaga

 zapasowe żarówkizabezpieczenie antywłamanioweapteczka + rękawice gumowetrójkąt ostrzegawczylinka holowniczakaskgaśnica
takobowiązkowezalecanezalecanezalecanetakzalecanatakzalecana
  • głębokość bieżnika może minimalnie wynosić 1,6 mm,
  • zakaz przewożenia dzieci do lat 12 na przednim siedzeniu,
  • obowiązkowe pasy na przednich siedzeniach, w tyle jeśli są zamontowane.

Gaśnica w samochodzie jadącym do Bośni i Hercegowiny, tak jak w wielu innych państwach, jest jedynie zalecana, jednak polscy kierowcy mają ją na obowiązkowym wyposażeniu, nie muszą więc się o to martwić. Brak gaśnicy w Polsce może wiązać się z mandatem, a także negatywnym wynikiem badania technicznego auta. Warto więc ją posiadać i podróżować spokojnie.

Powrót do początku artykułu.